شیطان در غزوه بدر (قرآن)شیطان که دشمن قسم خورده ما انسانهاست در غزوه بدر هم حضور داشته است. ۱ - حضور شیطان در جنگ۱.۱ - تجسم شیطان برای کافرانقبل از جنگ بدر شیطان برای کافرانمکه تجسم پیدا کرده بود. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس وانی جار لکم فلما تراءت الفئتان نکص علی عقبیه وقال انی بریء منکم انی اری ما لاترون...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است.. ( برداشت یاد شده بنا بر روایاتی است که می‌گوید، شیطان برای مشرکان ، تجسم یافته بود.)((و در آن روز شیطان اعمال آنها را در برابرشان آرایش و زینت داد)) تا به کرده هاى خود خوشبین و دلگرم و امیدوار باشند (و اذ زین لهم الشیطان اعمالهم ).تزیین و آرایش شیطان این چنین است که از طریق تحریک شهوات و هوسها و صفات زشت و ناپسند انسان چهره عملش را در نظرش آنچنان جلوه مى دهد که سخت مجذوب آن مى شود و آن را از هر جهت عملى عاقلانه و منطقى و دوست داشتنى فکر مى کند. .آیا شیطان از طریق وسوسه یا از طریق تشکل ظاهر شد؟ در اینکه نفوذ شیطان در دل مشرکان و طرح این گفتگوها با آنها در صحنه جنگ بدر به چه صورت بوده در میان مفسران پیشین و امروز گفتگو است ، و روی هم رفته دو عقیده وجود دارد. ۱ - جمعى معتقدند که این کار از طریق وسوسه هاى باطنى صورت گرفته است ، او با وسوسه هاى خویش و استفاده از صفات منفى و زشت شیطانى مشرکان اعمالشان را در نظرشان جلوه داد و به آنها چنین وانمود کرد که نیروى شکست ناپذیرى در اختیار دارند، و یک نوع پناهگاه و اتکاء باطنى در آنها تولید کرد. اما پس از مجاهده سرسختانه مسلمانان و حوادث اعجاز آمیزى که سبب پیروزى آنها گردید آثار این وسوسه ها از دل آنان بر چیده شد، و احساس کردند که شکست در برابر آنها قرار گرفته و هیچ تکیه گاهى براى آنها نیست بلکه کیفر و مجازات سختى از طرف خدا در انتظار آنهاست . ۲ - جمع دیگرى که معتقدند که شیطان به شکل انسانى مجسم شد و در برابر آنها آشکار گردید، در روایتى که در بسیارى از کتب نقل شده مى خوانیم : قریش به هنگامى که تصمیم راسخ براى حرکت به سوى میدان بدر گرفت از حمله طائفه بنی کنانه بیمناک بودند، زیرا قبلا نیز با هم خصومت داشتند، در این موقع ابلیس در چهره ((سراقة بن مالک )) که از سرشناسهاى قبیله بنى کنانه بود به سراغ آنها آمد و به آنها اطمینان داد که با شما موافق و هماهنگم و کسى بر شما غالب نخواهد شد و در میدان بدر شرکت کرد. ۱.۲ - اطمینان به شکستشیطان به شکست جبهه کفر در آغاز غزوه بدر با دیدن امدادهای خداوند اطمینان پیدا کرده بود. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم... وقال انی بریء منکم انی اری ما لاترون انی اخاف الله والله شدید العقاب.و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است و براى این عقب گرد وحشتناک خویش دو دلیل آورد: نخست اینکه : ((گفت من چیزى مى بینم که شما نمى بینید)) (انى ارى ما لا ترون ). من به خوبى آثار پیروزى را در این چهره هاى خشمگین مسلمانان با ایمان مى نگرم ، و آثار حمایت الهى و امدادهاى غیبى و یارى فرشتگان را در آنها مشاهده مى کنم ، اصولا آنجا که پاى مددهاى خاص پروردگار و نیروهاى غیبى او به میان آید من عقب نشینى خواهم کرد.دیگر اینکه ((من از مجازات دردناک پروردگار در این صحنه مى ترسم )) و آن را به خود نزدیک مى بینم (انى اخاف الله ). ۱.۳ - عهدشکنی شیطان با کافرانعهدشکنی شیطان با کافران، با اعلان بیزاری از آنان به هنگام شروع جنگ بدر شروع شد. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال... وانی جار لکم فلما تراءت الفئتان نکص علی عقبیه وقال انی بریء منکم انی اری ما لاترون...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۱.۴ - خط دهنده به جبهه کفرخط دهنده به جبهه کفر در جنگ بدر شیطان بوده است. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس وانی جار لکم...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۱.۵ - عامل تشجیع علیه مسلمانانشیطان با شکست ناپذیر خواندن کافران بدر، عامل تشجیع آنان علیه مسلمانان را فراهم کرده است. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۱.۶ - ترغیب کافران به رویارویی با مسلمانانترغیب کافران بدر به رویارویی با مسلمانان، بر اثر تاکید شیطان بر یاری بی دریغ به آنان صورت گرفته بود. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس وانی جار لکم...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۱.۷ - عقب نشینی شیطانبه هنگام رویارویی دو لشکر کفر وایمان، در جنگ بدر شیطان عقب نشینی کرد. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم... فلما تراءت الفئتان نکص علی عقبیه...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۱.۸ - مشاهده فرشتگان الهیمشاهده فرشتگان الهی برای امداد مسلمانان، دلیل عقب نشینی شیطان از کارزار بدر و اعلان بیزاری وی از لشکر کفر ذکر شده است. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم... فلما تراءت الفئتان نکص علی عقبیه وقال انی بریء منکم انی اری ما لاترون...و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است. (منظور از «انی اری ما لاترون» فرشتگانی بودند که برای امداد لشکر ایمان در کار زار بدر حاضر شدند.). هنگامى که نزول ملائکه را مشاهده کرد عقب نشینى نموده ، فرار کرد، لشکر نیز به دنبال ضربت هاى سختى که از مسلمانان خورده بودند و با مشاهده کار ابلیس پا به فرار گذاشتند و به هنگامى که به مکه باز گشتند گفتند سراقة بن مالک سبب فرار قریش شد، این سخن به گوش سراقه رسید و سوگند یاد کرد که من به هیچ وجه از این موضوع آگاهى ندارم ، و به هنگامى که نشانه هاى مختلف وضع او را در میدان بدر به او یادآورى کردند همه را انکار کرد و قسم خورد که چنین چیزى حتما نبوده و او از مکه حرکت نکرده ، به این ترتیب معلوم شد که آن شخص سراقة بن مالک نبوده است . ۱.۹ - فرار شیطانفرار شیطان از جنگ بدر، به دلیل ترس از گرفتار شدن به عذاب الهی بوده است. واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس وانی جار لکم فلما تراءت الفئتان نکص علی عقبیه وقال انی بریء منکم انی اری ما لاترون انی اخاف الله والله شدید العقاب.و(یاد کن) هنگامی را که شیطان اعمال آنان را برایشان بیاراست و گفت امروز هیچ کس از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه شما هستم پس هنگامی که دو گروه یکدیگر را دیدند(شیطان) به عقب برگشت و گفت من از شما بیزارم من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید من از خدا بیمناکم و خدا سخت کیفر است ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۶۱، برگرفته از مقاله «شیطان در غزوه بدر». |